Leven, werken en reizen in Zambia

Zoals ik vertelde op mijn afscheidsborrel; als je lange tijd niets van mij hoort, gaat het heel goed. Dan ben ik volledig opgenomen door de locale bevolking of ik heb een woest aantrekkelijke Zambiaan ontmoet.
Dat laatste is (nog) niet het geval :-) maar dat eerste zeer zeker wel. Het gaat me goed af; ik voel me thuis en heb het ritme te pakken van het leven, werken en reizen in Zambia.

Laat ik beginnen met het leven in Zambia.

In mijn vorige blog vertelde ik over de ‘water issues’ in het huis en die werden maar niet opgelost door de huiseigenaar (o.a. overstomingen, de kraan in de keuken die niet meer dicht ging en waar 24/7 water uitstroomde en af ten toe helemaal geen water). Nog op persoonlijke titel nog VSO kreeg het voor elkaar om de ‘water issues’ op te lossen. Dan is de oplossing als volgt; we laten het problem voor wat het is en kiezen voor een andere richting en die heet; verhuizen!

Ik denk dat dit sort oplossingen veel gekozen worden in dit land; als het problem met de bestaande middelen in een redelijke tijd niet opgelost kan worden dan laat men het voor wat het is en gaat men in een andere richting verder. Zo zijn/blijven er hier natuurlijk heel wat onafgemaakte ‘issues’!

Eind juli liepen er een aantal contracten af van VSO vrijwilligers en kwamen er nogal wat locaties/huizen vrij en wij kregen een aanbod van VSO om een huis/bungalow zo’n 2 km verderop te betrekken. Wel jammer van alle effort die we in het huidige huis hadden gestopt maar ook wel fijn, ff geen water problemen en een tuin (voor, achter) en een patio! Best een aardig vooruitzicht met de zomer (start in eind september) voor de deur.

Inmiddels zijn we, mijn Indiaanse huisgenoot en ik, gesetteld en done. De patio is heerlijk. Van VSO kregen we wat meubilair (tafel met 4 stoelen en extra bed) om buiten te zetten; van het bed heb ik een lounche bank gemaakt en aan de tafel kunnen we heerlijk buiten eten.

Tot nu toe hoeven we niet bang te zijn voor regen. Het heeft de afgelopen 3 maanden niet geregend en de komende 1,5 maand gaat dat waarschijnlijk ook nog niet gebeuren. Zo medio november wordt de eerste onweer verwacht waarbij er een hoge luchtvochtigheid onstaat na de hete zomer en dan het echte regenseizoen welke start vanaf december is. Ook hier zijn er gevolgen van de ‘climate change’ en dat betekent dat het regen seizoen nog maar 3 maanden duurt in plaats van ruim 4 maanden en dat heeft grote gevolgen voor land- & tuinbouw en veeteelt. De patio is deels betegeld en deels gras en verder een beetje kaal dus heb ik voor niet te veel geld twee struiken gekocht en een groene snelgroeiende klimop plant. Daar gaat veel liede, aandacht en water naar toe dus ze doen het goed. Vorige week heeft Elke (werkt bij WWF Zambia en komt uit NL) vanuit NL kruiden zaad (basilicum, mint, peterselie en bieslook) meegenomen en die heb ik nu net gezaaid. Misschien ga ik het nog meemaken dat ik eigen basilicum kan plukken want het is nog 3 maaanden!

Het fietsen is nog elke dag een genot alhoewel, nu de zomer begonnen is, doe ik eigenlijk niets meer zonder zweten en zeker fietsen niet. Vorige week kwam ik weer eens zeer oververhit (9.00 in de morgen!) op het werk aan na een half uur fietsen en keken mijn collega’s wel wat bezorgd naar mijn bezwete gezicht en natte haren. Ik vertelde ze; my new fragrance is called ‘sweat’ (mijn nieuwe parfum heet zweet!). Moesten ze ook wel weer om lachen. Nu is het warm (overdag zo’n 35 graden) maar ik ben wel benieuwd hoe dat gaat op mijn fietsje in het regenseizoen ……. (challenges noemen ze dat hier :-)). We gaan het zien en beleven.

Naast fietsen elke dag wordt er na de winterperiode ook weer gezommen in het Millenium zwembad met een gereonveerd bad van zo’n 35 meter lang, waar je fijn baantjes kan zwemmen. Op dinsdag en vrijdag zwem ik 50 baantjes om de conditie een beetje op peil te houden; uiterst saai maar wel goed voor lijf en leden! En zwemmen met deze hitte is natuurlijk heerlijk.

Afgelopen week was er in Lusaka het eerste echte Jazz Festival. Goede artiesten uit Zambia, Zimbawe en Zuid-Africa, natuurlijk heerlijk buiten met een zwoel windje en professioneel georganiseerd op zijn Zambiaans (last minute en wat chaotisch) maar mooi om te zien dat iedereen het enorm naar zijn zin had.

De eerste vrijdag van de maand is er altijd de NL borrel in het Chit Chat Café in Lusaka waar je naar toe kan als je andere Nederlanders wil ontmoeten. Ik ben ere en paar keer geweest en het is gezellig. Het doet me een beetje denken aan een (ouderwetse) verjaardag waarbij de mannen bij elkaar zitten en de vrouwen apart zitten. Hier zie je dat de Nederlanders die hier voor langere tijd zijn of hier permanent wonen goed contact met elkaar hebben en bij elkaar zitten en daarnaast heb je het clubje mensen wat komt en gaat (vrijwilligers, tijdelijk werkers, stagaires, project medewerkers etc.). Maar van welk clubje je ook bent, de contacten zijn altijd hartelijk en zoals gezegd het is gezellig met (NL)kaas en worst!

Op het werk zijn er veel personele wijzigingen en die worden allemaal (naar mijn mening) op zeer korte termijn aangekondigd, geeffectueerd en ook weer ingevuld/opgelost. Het begon met het feit dat eind juli mijn direct leidinggevende vertelde dat ze per september ontslag zou nemen om weer te gaan studeren. Dat bleek een maand later toch weer anders te zijn want toen had ze opeens een nieuwe baan. Bij een beetje doorvragen was ze gevraagd door een bekende om te solliciteren; de ene dag op gesprek en de andere dag aangenomen met een salaris verhoging van 50%! Op de laatste dag van augustus heeft ze opgezegd en met het opnemen van vakantiedagen was ze 12 september voor het laatst! Vacature 1.

De Program Manager is per 1 mei benoemd tot Executive Director dus we hadden al een vacature voor Program Manager. Vacature 2.

Toen bleek dat de net benoemde Exectutive Director zwanger te zijn (niets van gemerkt!!) en in de maand oktober moet ze gaan bevallen. Per 1 oktober gaat ze voor 4 maanden met verlof en dat werd 3 dagen voor haar verlof bekend gemaakt tijdens een vergadering . Tijdelijke vacature 3!

Alle posities in de top van de organisatie (Executive Director en de twee managers functies – Finance & Administration en Program) zijn vacant en dat is 30% van het vaste personeelsbestand!
Dit kwam allemaal tot mij in de maand september en dan wordt er fors gespeculeerd wie er gesolliciteerd heeft voor welke functie en wie er benoemd zal worden. Net een echt bedrijf! En dan een week voordat oktober begint wordt de accountant gepromoveerd tot Finance & Administration Manager en die wordt tevens ad interim Executive Director voor de komende 4 maanden. De inspirator uit Zimbawe die werkte op de Program Office had gesolliciteerd voor de functie van Program Manger en wordt benoemd. Zijn positie was tijdelijk en die wordt niet opgevuld. Dit alles wordt nog ff gooedgekeurd door de Executive Director in samenspraak met de Board of Directors in de week voordat ze vetrekt.

Dus opeens was het plaatje weer rond; dat wat is ontstaan binnen twee weken wordt ook weer opgelost in twee weken. Mooi om te zien. Waarschijnlijk mis ik ook wel een aantal signalen maar van (personeels)planning hebben ze hier niet gehoord. Er is dus wel doorstoming maar vooral ook een praktische oplossingen op korte termijn.

Afscheid nemen is ook niet een gewoonte in Zambia. Werknemers gaan en er is een beperkte overdracht of moet ik zeggen geen overdracht en al helemaal geen communicatie naar externe partijen (in ZLA geval naar donors of samenwerkende members). Daarbij is er ook geen persoonlijk afscheid; geen borrel, lunch en ook geen hand. Dat is volgens mij niet onaardig bedoeld maar gewoon niet het gebruik. Nu zullen jullie wellicht denken; nou dan kan je dat mooi vertellen en implementeren al die dingen m.b.t. overdracht, communicatie en afscheid nemen maar dat is te veel een cultureel verschil. Ik bespreek het wel en we hebben er gesprekken over hoe het er bij ons in Nederland aan toe gaat en vooral ook waarom we de dingen zo doen en wat het voor voordelen heeft. Dan zie ik geen reactie van ‘dat moeten we ook doen’ en dus laat ik het erbij. Push werkt niet.

Dat betekent dus dat ik een nieuwe leidinggevende heb die tevens ad interim Executive Director is. Dat lijkt me makkelijk zaken doen!

Alle wijzigingen hebben ook geleid tot het heroverwegen van organisatie structuren. Daar heb ik ook nog een bijdrage aan kunnen leveren. Leuk om te doen, nadenken over hoe een afdeling eruit moet komen te zien; taken en bevoegdheden en werken met beperkte middelen. Zeker bij een kleine organisatie waar bijvoorbeeld op de afdeling Finance & Administration veel verschillende taken ( Financien, Administratief, Personeelszaken, Transport en wagenparkbeheer, IT, Telecommunicatie en Logistics) worden uitgevoerd. Bij deze activiteit worden mijn adviezen wel overgenomen en dat betekent dat de Transport Officer cq Driver nu ook ingezet wordt als Administrator. Het voordeel is dat de functie van Administrator (gedeeltelijk) wordt ingevuld, dat de productiviteit van de toeneemt Transport Officer cq Driver (want tussen alle activiteiten zat hij gewoon niets te doen) en dat de functie van Transport officer niet meer overgewaardeerd wordt in tijd en activiteit). Mooi om te zien hoe medewerkers hiervan op de hoogte worden gesteld; zeer recht toe recht aan, even tussendoor waar alle anderen bij zijn. En helemaal mooi om te zien dat medewerkers tot veel meer staat zijn als de mogelijkheid zich voor doet. Pull werkt wel!

De HR Manual is op een haar na af, nu nog een accoord van de Board of Director en dan kan het gedrukt worden en niet onbelangrijk; dan moet erook naar gehandeld worden! Maar ik moet er wel achter aan zitten. En iedereen die ervaring heeft met het afronden van opdrachten in Zambia adviseert me dat je daar niet vroeg genoeg mee kan beginnen. Dus ik hou de druk op de ketel.

Inmiddels heb ik ook bij twee andere NGO’s de HR Manual bekeken en adviezen gegeven ter verbetering. Collega vrijwilligers weten me te vinden. Leuk om te doen, interessant om ook bij andere organisaties in de keuken te kijken en vaak met zeer gewaardeerd resultaat.

Mijn tweede klus is een Skill Assessment. Daarbij wordt gekeken welke skills/vaardigheden gewenst zijn in een functie en welke er nu aanwezig zijn en hoe dat, daar waar nodig, aangepast kan worden. Volgens mij moet je daarvoor dan ook ff kijken naar de organisatie (huidige organisatie en de gewenste organisatie) en de functies (huidige functies en de gewenste functies). Het lijkt erop dat dit nog een lastige exercitie wordt omdat ze hier gewend zijn om een Skill Assessment, als een soort ‘ stand alone’ opdracht uit te voeren en niet naar de omgevingsfactoren te kijken of vragen te beantwoorden die eerst gesteld moeten worden voordat je aan een Skill Assessment begint. Het is de bedoeling dat we dit begin december op een soort twee daagse ‘Heide dag’ sessie oftewel ‘staff retreat’ bespreken.

En dan het reizen. Na mijn trip naar NL begin augustus vanwege het 60 jarige huwelijk van mijn ouders zijn een aantal vrienden overgekomen en hebben we tripjes gemaakt in Zambia met als uitvalsbasis mijn huis in Lusaka.

In een van de tripjes zijn we met de District Land Alliance (DLA) in Chipata naar communities geweest oftwel de gemeenschappen waarmee in dit geval de DLA in Chipata mee samenwerkt als het om land rechten en land issues gaan. We zijn bij drie communities geweest en dat betekent eerst lang reizen met de auto voordat je er bent want deze gemeenschappen leven ver van de stad en van de geasfalteerde weg. Dan was het heel mooi om te zien dat de plaats van de vergadering onder de grootste boom van het dorp plaats vond zittend op de grond of houten bankje met de mannen aan de ene kant en de vrouwen bij elkaar aan de andere kant. En dan Margreet Troost van ZLA met de contactpersonen van DLA, tevens vertaler, in het midden.

Soms begonnen we met een dans, de vrouwen dan, maar altijd met een gebed en dan kwam de discussie op gang over de landrechten voor vrouwen. Veel vrouwen zijn niet op de hoogte van het feit dat wanneer hun man overlijd dat ze dan recht hebben op het land en ze niet (zoals gebruikelijk) terug gaan naar het dorp/community van haar ouders.
Bij de communities waar we waren is de DLA Chipata bezig met in kaart brengen van land van de communities zodat het land geregistreed kan worden en dat mensen een certificaat krijgen waarop staat dat ze het stuk land bezitten en daarmee dat het ook waarde heeft cq verhandeld kan worden. Op het kantoor van DLA Chipata, werken zo’n 6 jonge afgestudeerden medewerkers, in een door ontwikkelings fondsen gefinancieerd project, om via een GPS system het land in kaart te brengen. Wij zijn gwend dat elke stukje grond in ons land juist geregisteerd staat bij het Kadaster. In Zambia hebben ze een duaal land systeem; er is Statutory or State land and Customary land. State land staat geregisteerd bij het Ministerie van Land, meestal met de juiste eigenaar maar niet altijd. Van Customary land is 10% officieel geregistreed en dat maakt het voor veel mensen, met name de arme en kwetsbare mensen, onduidelijkheid is. Je kan in Zambia trouwens geen land kopen. “Het land is van de President van Zambia ten behoeve van de Zambianen” Het land wordt geleasd voor 99 jaar. Het is te vergelijken met erfrecht in NL.

De mensen in de communities zijn erg blij met dit project want het geeft ze officieel recht op hun grond met een certificaat als bewijsmiddel. De DLA in Chipata heeft een zeer goede band weten op te bouwen met de locale bevolking en naast land issues praten we ook corruptie, onderwijs, het gebrek aan water door klimaat verandering (het regenseizoen is minder lang en dat geeft met name aan het einde in de zomer – voor het komende regenseizoen- problemen voor de land en tuinbouw en voor het vee). Veelal hebben de mensen zelf wel voldoende water vanuit de waterputten.

Er wordt ook een verwachting gecreerd, merk ik, bij mijn bezoeken want als er een blanke (Mzungu) langs komt dan valt er wellicht ook wat te verkrijgen. Hierbij doel ik niet op persoonlijke middelen maar het feit dat ik bij fondsen kan komen om hun wensen te financieren. Dus er zijn verzoeken. Eigenlijk is de allergrootste wens een dam zodat ze voldoende water is het hele jaar rond. In het gesprek probeer ik deze wens wat kleiner en toegankelijker te maken. Een dam duurt lang en kost veel geld en is ingewikkeld ( zijn er veel (overheids) partijen bij betrokken) Dus wat kan de gemeenschap zelf doen op korte termijn? Een extra waterput? Regenwater afvangen? Leidingen leggen? Dat kost geld. Maar het blijkt dat de locale overheid 75% van de nieuwe waterput vergoed! Dat is mooi dan moeten we nog een funding zien te vinden voor 25% (van ongeveer 1750 euro wat een waterput bouwen kost). Er is ook een goeden doelen organisatie die geld beschikbaar heeft voor het bouwen van waterputten. Het lijkt opgelost maar dan zie je waar de gemeenschap daadwerkelijk hulp bij nodig heeft en dat is om het process van aanvraag tot realisatie rond te krijgen. Er is meestal geld genoeg om zaken te realiseren maar inmiddels weet ik dat ontwikkelingswerk en ontwikkelingsgelden tot een ware industrie is verworden met; verzoek tot aanvragen, baseline studies, programmes, audits, monitoring and evaluation reports. Het vakt nog niet mee om je door dit process heen te worstelen en dat doen organisaties als DLA’s en ZLA (nationale kantoor). In principe doet ZLA en de DLA’s alleen in ‘land’ maar vanwege het goede contact word took hier aandacht aan besteed.
De gesprekken maken veel indruk op me en ik ben blij met alle levens, reis en werk ervaring dat de ‘meetings’ goed verlopen en dat de DLA Chipata heel blij was met mijn komst en zoals ze aangeven de bezoeken bijgedragen hebben in de verder communicatie en ontwikkeling.
Ik hoop begin volgende maand met de collega’s van mijn kantoor (ZLA) nog een aantal projecten en daarmee communities te bezoeken in Manza, in het noorden van Zambia. Ik heb de smaak te pakken.
Het is oktober nu; ik ben bezig met mijn laatste 3 maanden. Ik voel haast opkomen, de noodzaak om dingen af te krijgen. Dat moet ik zien te onderdrukken want ik weet dat het alleen maar tegen me gaat werken. Steady go!

Deze maand viert Zambia op 24 oktober, 50 jaar onafhankelijkheid en daarvoor zijn de overheids gebouwen vanaf gisteren al versiert met de nationale kleuren. Ik heb nog geen idée van de feestelijkheden en kan daar ook niets over vinden.

Tot zover mijn verslag van de afgelopen maanden. Inmiddels ben ik een half jaar in Zambia en de drie pijlers waarop ik mijn verblijf baseer zijn goed in evenwicht. Ik probeer een goed contact op te bouwen met de locale bevolking (oprechte interesse en contact maken), de opdracht waarvoor ik gekomen ben zo goed als mogelijk uit te voeren (HR Manual schrijven, Skill Assessment en bijkomende zaken) en het mezelf ook naar de zin te maken door veel van het land en de mensen te zien. Leven, werken en reizen in Zambia, is in balans!

Gaat er dan niets fout of minder goed. Nou om eerlijk te zijn weinig. Het enige wat niet zo goed gaat is het contact met mijn huisgenoot. Over balans gesproken, die lijkt niet helemaal op orde bij haar en dat betekent dat ze nogal een teruggetrokken leven lijdt en wat teleurgetseld is over het werk en de attitude van de Zambiaanse collega’s. Dus dat heeft invloed op de sfeer in huis maar ik hoop dat het goed komt en ze de balans hervindt.

Ik ga proberen wat foto’s te uploaden dan krijgen jullie e rook een beeld bij. Dank voor al jullie reacties, mails, tekstberichten en whatsappjes. Hou vol want ondanks dat het goed gaat, mis ik jullie!

Groet en liefs,
Margreet